Ayn Rand over geld, kapitalisme en collectivisme
Ayn Rand, geboren als Alisa Zinovjevna Rosenbaum in Rusland (Sint-Petersburg, 2 februari 1905 – New York, 6 maart 1982) was een Russisch-Amerikaans romanschrijfster en filosofe.
Ze was de grondlegster van het objectivisme, een filosofische stroming die veel weerklank kreeg in de Verenigde Staten. Vooral haar boeken Atlas Shrugged (1957) en The Fountainhead (1943) zijn nog steeds invloedrijk in de Verenigde Staten. Volgens eigen zeggen is haar filosofie gebaseerd op de werken van Aristoteles en Victor Hugo. Maar naar alle waarschijnlijk heeft ze ook de werken van de wetenschapsfilosoof Karl Popper goed doorgelezen.
Collectivisme, totalitarisme en de emancipatie van het individu.
Ayn was een fel tegenstander van collectivistische ideologieën (socialisme, communisme, fascisme), religie en de verheerlijking van een sterke welvaartsstaat. Ze was een voorstander van individuele vrijheid, eigen verantwoordelijkheid, de implementatie van een nachtwakersstaat en laissez-faire kapitalisme.
Het gaat bij kapitalisme niet om een economisch systeem dat getypeerd wordt met uitbuiting en platte hebzucht, maar een samenleving waarin het respect voor en de bescherming van de individuele rechten van mensen de criteria zijn zodat ze een productief, creatief en gelukkig leven kunnen leiden. Centraal staat de vrijmaking van het individu uit maatschappelijke ketenen en het recht op privacy. Dit is volgens Ayn Rand het proces van beschaving, waarbij de mens uiteindelijk ook bevrijdt wordt van zijn medemens waardoor het individu zelf in staat is om echt zijn leven vorm te geven en met wie hij daadwerkelijk wil omgaan. Hieronder in een interview met kun je Ayn Rand zelf aan het woord zien:
Deze individualistische filosofie staat haaks op die van meer collectivistische filosofieën. De mystieke filosofie van de oud-Griekse filosoof Plato werd als de oorsprong van alle problemen beschouwd. Verder werden de problemen met de ethiek van Immanuel Kant (1724-1804) alleen maar verergerd. Het Kantianisme leidde uiteindelijk tot het hegeliaanse en marxistische gedachtegoed die de mensheid veel ellende heeft bezorgd. De wetenschapsfilosoof Karl Popper hamerde hier ook al op in zijn belangrijke werken, waaronder zijn een van zijn meesterwerken: Open Society and it’s ennemies. Hij schaarde dit collectivistisch gedachtegoed als historisch deterministische pseudowetenschap: Historicisme. Deze ideeën leiden tot totalitaire staten en het einde van de democratie, vrijheid en natuurlijk privacy.
Waar om deze haat tegen collectivisme, socialisme en communisme?
Veel van Ayn Rand’s ideeën baseren zich op wat ze heeft meegemaakt in haar jeugd. Haar Joodse familie heeft de Russische Jodenvervolging (Pogroms) en discriminatie meegemaakt. Verder ondervond haar familie de gevolgen van hyperinflatie na de Russische Revolutie van 1917. Ze zag met leden ogen de verdere destructie van de middenstand aan en de verschrikkingen van het communistische bewind. Ze leerde de lessen van welke rol goud kan spelen voor vermogensbescherming. Haar vader had een succesvol apothekersbedrijf die uiteindelijk werd onteigend. Het familievermogen werd door hyperinflatie vernietigd en de familie kwam terecht in diepe armoede. De ontreddering van haar vader heeft diepe emotionele sporen achtergelaten. Met veel geluk kon ze in 1926 een visa bemachtigen om naar de Verenigde Staten te reizen om vervolgens nooit meer terug te keren naar de Sovjet Unie.
Ayn Rand over geld
Aangezien Ayn Rand de gevolgen van kapitaalvernietiging zelf heeft meegemaakt, heeft ze ook goed nagedacht over de rol van geld in de samenleving. Vanzelfsprekend was ze een tegenstander van fiatgeld die door de staat wordt afgedwongen en was ze een voorstander van de goudstandaard. Volgens religie wordt geld vaak beschouwd als de wortel van het kwaad. Solide geld zoals goud wordt door Rayn And beschouwd als de wortel van het goede, het ideale gereedschap in de vorm van een bemiddelende monetaire goed waardoor de mens vreedzaam met elkaar kan handelen.
In Atlas Shrugged geeft een van de hoofdpersonen, Francisco d’Anconia, een beroemde speech over de werking van geld en waarom geld de wortel van het goede is en niet van het kwaad is. Hieronder kun je een vertaalde introductie van Francisco’s Money speech lezen:
“Dus jij denkt dat geld de bron van al het kwaad is?” vroeg Francisco d’Anconia. “Heb je je ooit afgevraagd waarom geld bestaat? Geld is een ruilmiddel, dat niet kan bestaan als er geen goederen geproduceerd worden en er geen mensen zijn om ze te produceren. Geld is de materiële vorm van het principe dat mensen die zaken met elkaar willen doen dat moeten doen door middel van handel, en door waarde voor waarde te geven. Geld is niet het middel van de profiteurs, die jouw product proberen te krijgen met tranen, of van de plunderaars, die het met geweld van je afnemen. Geld wordt alleen mogelijk gemaakt door de mensen die produceren. Zie je dat als het kwaad?
“Als je geld accepteert als een betaling voor jouw inspanning, doe je dat alleen als je ervan overtuigd bent dat je het kan inruilen voor de inspanningen van anderen. Het zijn niet de profiteurs of de plunderaars die geld zijn waarde geven. Niet een oceaan van tranen noch alle wapens in de wereld kunnen die stukjes papier in jouw portemonnee omzetten tot het brood dat je nodig hebt om morgen te overleven. Die stukjes papier, die goud zouden moeten voorstellen, zijn een teken van eer – jouw aanspraak op de energie van de mensen die produceren. Jouw portemonnee is jouw uiting van hoop dat er ergens in de wereld mensen zijn die net zoals jij geloven in dat morele principe dat geld waarde heeft. Zie je dat als het kwaad?
Lees hier de gehele speech:
Andere belangrijke Ayn Rand quotes over geld:
Money rests on the axiom that every man is the owner of his mind and his effort. Money allows no power to prescribe the value of your effort except the voluntary choice of the man who is willing to trade you his effort in return. Money permits you to obtain for your goods and your labor that which they are worth to the men who buy them, but no more. Money permits no deals except those to mutual benefit by the unforced judgment of the traders.
“The Meaning of Money,”
For the New Intellectual, 89
Money is the tool of men who have reached a high level of productivity and a long-range control over their lives. Money is not merely a tool of exchange: much more importantly, it is a tool of saving, which permits delayed consumption and buys time for future production. To fulfill this requirement, money has to be some material commodity which is imperishable, rare, homogeneous, easily stored, not subject to wide fluctuations of value, and always in demand among those you trade with. This leads you to the decision to use gold as money. Gold money is a tangible value in itself and a token of wealth actually produced. When you accept a gold coin in payment for your goods, you actually deliver the goods to the buyer; the transaction is as safe as simple barter. When you store your savings in the form of gold coins, they represent the goods which you have actually produced and which have gone to buy time for other producers, who will keep the productive process going, so that you’ll be able to trade your coins for goods any time you wish.
“Egalitarianism and Inflation,”
Philosophy: Who Needs It, 127
Gerelateerde artikels: