Is de globale schuldenlast houdbaar? De globale schulden nemen exponentieel toe. Al decennialang, maar vooral sinds de financiële crisis van 2008, worden de fundamentele problemen van de wereldeconomie gecamoufleerd door het aangaan van almaar meer schulden. Een overvloed van academische artikels en studies geeft aan hoe schadelijk een hoge schuldenlast wel is voor economische vooruitgang. Hoe hoger het schuldenniveau, hoe groter de beperking van de economische groei. Cruciaal hierbij is de vraag of schulden al dan niet productief worden aangewend. De wet van de afnemende opbrengsten wijst er alleszins op dat extreme schulden tot stagnatie en economische terugval leiden.De globale schuldenlast en de wet afnemende opbrengsten:
De globale schuldenlast van overheden, bedrijven en gezinnen bedraagt momenteel een in de mensheidsgeschiedenis ongeziene 318% van het wereld BBP. (BBP staat voor bruto binnenlands product, de totale waarde van alle in een land geproduceerde goederen en diensten op jaarbasis). Naarmate die schuld toeneemt, bewijst de wet van afnemende opbrengsten dat de economische groei kwetsbaarder wordt. En dat vanaf een zeker ogenblik het reële BBP zal afnemen.Deze schuldenvulkaan heeft ook als gevolg dat de centrale banken het zich niet kunnen veroorloven om de rentevoeten substantieel te verhogen. De wereldeconomie kan simpelweg geen ‘normale’ rentestand meer verdragen, er is zelfs al sprake van het heffen van negatieve rente.
Bovenstaande tabel laat zien dat de wet van teruglopende meeropbrengsten niet alleen in de grote landen werkzaam is, maar ook op wereldschaal. Zo is het mondiale BBP per dollar dat uit de mondiale schuld wordt gegenereerd van 36 cent in 2007 gedaald tot slechts 31 cent in 2017. Nog opvallender is hoe in 2007 China van elke dollar gemaakte schuld 61 cent BBP realiseerde en slechts 33 cent vorig jaar. In de afgelopen tien jaar daalde de efficiëntie van de Chinese schulden dus met maar liefst 45%. Zelfs in een van bovenaf gestuurde economie heeft de wet van afnemende opbrengsten dus de overhand.
De globale schuldenlast bekeken vanuit productieve – en improductieve schulden
Er zijn verschillende soorten krediet met uiteenlopende economische effecten. Schuldfinanciering is niet noodzakelijk slecht. Voorwaarde is wel dat schulden worden gebruikt voor productieve doeleinden. Het onderscheid tussen ‘productieve’ schulden en schulden bestemd voor consumptie is evenwel niet altijd duidelijk en heeft daardoor reeds veel controverse veroorzaakt.Een lening die bestemd is voor productieve doeleinden, zoals een commerciële of industriële investering, met als bedoeling om toekomstige inkomsten te verwerven, kan ondernemingswinsten opleveren. Bijvoorbeeld het bouwen van een fabriek, de creatie en implementatie van een nieuwe technologie, het vervaardigen van instrumenten die de arbeidsproductiviteit bevorderen enz.
Het ontlenen om te investeren in productieve capaciteit is in het algemeen goed omdat dit meestal resulteert in de creatie van reële nieuwe waarde. Dit soort krediet genereert werkgelegenheid en inkomensgroei en dat met een minimale stijging van schuld.
Schulden maken om een vakantiehuis, nieuwe meubelen, een nieuwe auto of een luxecruise te bekostigen daarentegen verbruikt veeleer kapitaal. Lenen om consumptiebehoeften in te vullen is eerder ongunstig omdat er geen nieuwe waarde wordt gecreëerd en er mogelijk terugbetalingsproblemen kunnen ontstaan. Consumptiekrediet, in tegenstelling tot investeringskrediet, creëert slechts in beperkte mate jobs en inkomenstoename.
Ook in de publieke sector is er sprake van productieve en improductieve schulden. Schulden die dienen om scholen, autostrades, kanalen, spoorwegen, hospitalen enz. te bouwen zijn positief voor de economie want die zorgen voor tewerkstelling en inkomensgroei. Als een overheid zich echter in de schulden steekt om uitkeringen, pensioenen of intrestkosten te kunnen betalen, kan men spreken van niet-productieve schuldverplichtingen (in deze situatie is er geen overeenstemmende toename van infrastructuur, jobs of inkomen).
Productief kapitaal opgesoupeerd
Verschillende specialisten zijn het er niet slechts over eens dat de globale schuldenlast te hoog is opgelopen, maar dat er zich in het mondiale financiële systeem ook te veel improductieve schuld heeft opgestapeld (zie hier en hier).
Source: Federal Reserve – Financial Accounts of the United States (Z.1), Bawerk.net
Het grootste gedeelte toegevoegde schuld in de grootste economie ter wereld, de Amerikaanse, zijn consumptieschulden (‘counterproductive debt’ plus ‘unproductive debt’ in bovenstaande grafiek). Dit fenomeen van teveel improductieve schulden en – investeringen is eveneens zichtbaar in andere grote economieën (zie hier). Dit grote leningenpakket dient echter te worden terugbetaald van oudere activa die ooit in productieve toepassingen werden gestopt. Aangezien het niet-productieve aandeel schulden toeneemt ten opzichte van het productieve deel, komt het financieel-economische systeem onder druk te staan en wordt productief kapitaal geleidelijk aan opgegeten.
Dit proces kan ook worden bewezen aan de hand van bovenstaande grafiek. Die laat zien hoe er steeds meer schuld moet worden opgeroepen om een extra BBP-eenheid te creëren. Naarmate er meer geld wordt omgeleid naar onproductieve schuldaflossingen, zal er minder beschikbaar zijn voor productieve investeringen. Wat op zijn beurt de BBP-groei aantast.
De globale schuldenlast, hoe lang nog houdbaar ?
De globale schulden zullen verder alleen maar toenemen. Er zit te veel schuld in het financieel systeem en een groot deel daarvan is improductief. Meerdere indicatoren bewijzen dat het aanwenden van schulden om de economische groei aan te zwengelen, ongelooflijk inefficiënt is geworden. Dé vraag is hoe lang deze negatieve ontwikkeling nog kan blijven duren zonder grote schade toe te brengen aan de wereldeconomie.
Gerelateerde artikels: